Ollastru, aciàrxu e mànigus de corru de búfalu e gnu. “PelleSarda” contat su gorteddu sardu de su 2010. Tra fatigas, cicas e passioni
"Sa cultura sarda s'at tramandau una bidea de gorteddu biu comenti 'amigu fidau', un'amigu cun su cali cundivídiri atus e momentus, in veci de essi unu simpli istrumentu de traballu". Cun custus fueddus "PelleSarda" (nòmini d'arti de un'atesanu meda bravu de Crabònia chi preferit abarrai anónimu, ndr) si portat aintru de s'apuntamentu nou de Formas.
Is temas de s'intervista de sa cida, curaus de sa redatzioni de IlMinuto, funt sa ténnica, is materialis e sa fantasia po sa creatzioni de gorteddus sardus diaderus originalis. Ligei cun saludi.
Candu cumentzat s'atividadi de fustei?
Cumetzu cun d'una premissa doverosa. Deu seu cultiddàju po hobby, duncas sa mia no si podit definiri un'atividadi chi si fait po totu sa diri. "PelleSarda" at móviu is primus passus casi 10 annus fait, totu est nàsciu de s'amigànztia cun àterus cultiddàjus, a pustis dognunu at pigau s'istrada sua e su stili suu.
Comenti nàscit su gortéddu?
Cun mei nàscit de unu lapis e de unu fógliu, cicu formas e línias sèmpiri noas e particularis. Una borta fattu cun incuru unu disignu convicenti si passat a sa cica de su materiali prus adatu comenti mesura e cabori, disignedi inderetura asuba de su corru, cun d'unu pennarellu (o àteru materiali) sa forma chi si bollit otèniri. Insaras cumentzat su manixu po bocadura cun smeriglius "dremel" o limmas. De sólitu funt necessàrius prus modellus e fatuvatu sa realidadi in tres mesuras est prus pagu interessanti de su disignu. Si su mànigu est bellu, a pustis si faint unus cantu gorteddus campioni de cartoni po sa lama, po agatai sa serradura giusta e s'echilíbbriu tra su mànigu e custa 'e totu. Una borta creada sa lama tocat a ponni impari totu e a pustis si passat a sa serradura de s'aneddu. Si su gorteddu no tenit defetus si passat a sa lustradura finali e assassegus si podit incidiri su macru "PelleSarda".
In su giassu de fustei 'e totu ligeus: "Su mànigu est fattu cun corru de gnu, búfalu o ollastru". S'acrarat is diferéntzias tra is mànigus fattus cun is diversus materialis?
Is diversus corrus e sa linna presentant colorimentus e sodesas diversas e ovviamenti diversu prestigiu e valori. Su materiali chi mi praxit de prus impitai est su corru de búfalu. Est a nai ca seus fueddendi de unu corru chi si traballat po bocadura e, gratzias a sa sodesa sua, si permitit de fai unu mànigu fungudu, chi no tenit bisóngiu de ànima in atzarxu e de ribbronis, ma poderat beni a solu su "traballu" grai de mànigu, e prusatotu s'allustrat a sprigu otenendu un'arrisurtau meda bonu. D'elegantzia manna, puru si funt dimandaus de mancu e funt prus pagu fortis, funt is gorteddus cun su maànigu de obia e cussus cun tziníbiri, miríficu ma meda raru.
Cantus modellus de gorteddu proponit? E cali gorteddu consillat a is clientis prus pibincosus?
Is modellus funt pagu prus de una dexina, a is clientis prus pibincosus consillu su modellu "Luzitta".
Cali est su gorteddu prus dimandau?
Seguramenti su modellu "Puntau".
Ita bollit nai forgiai is lamas?
Cussa de forgiai est un'arti chi diaderus in pagus scint fai e ateretàntu in pagus "diaderus" pratigant. Deu cun umilesa e onestadi possu nai de no essi tra custus. Is lammas mias funt, comenti cussas de casi totus, lammas de aciàrxu giai forgiau chi traballu po bocadura.
In cali modu chini no est espertu podit arrenèsciri a cumprendi cali est unu gorteddu artesanali e cali unu gorteddu fattu de s'industria?
Chini no connoscit is gorteddus depit allargai unu pagu s'esperiéntzia sua cunfrontendi, assumancu una borta cun d'un'espertu, unu gorteddu industriali de unu artesanali. Comentisiollat, si própriu bolleus donai indicus, ia a nai ca su prétziu est sèmpiri unu cartellu. Unu gorteddu fattu a manu e de calidadi, segundu mei no podit costai 20 eurus. Su marcu o sa firma de unu cultiddàju connotu asuba de sa lamma funt àterus elementus de cunsiderai. Su gorteddu artesanali podit assimbillai a un'àteru, ma no podit mai essi aguali. De sólitu is industrias faint modellus famosus tipu sa pattadesa o àterus gorteddus tipicus regionalis, poita funt is prus dimandaus, difìcili chi fatzant modellus comenti is mius.
Su colletzionismu, su balori chi si torrat a donai a s'artesanau sardu e s'acrescimentu de sa bravura de is cultiddàjus de sa Sardigna permitit oi s'afirmadura e una publicidadi noa de su gorteddu sardu in campu internatzionali?
Deu connosciu medas artesanus sardus chi faint is cultiddàjus po mestieri e totus dimandant a boxi arta, e creu chi funt arribbendi a dd'otenni, su marcu doc po su gorteddu sardu. Senz''e custa difesa no si podit pensai de andai meda atesu po mori de totu cussu chi benit bendiu comenti gorteddu artesanali sardu.
Ita bollit nai oi a fai su cultiddàju?
Torru a nai, sigomenti po mei est un'hobby custa est una dimanda a sa cali no possu arrespundi po esperiéntzia personali, ma scéti po sa connoscéntzia de chini diaderus bivit de custu traballu miríficu. Addolumannu possu afirmai cun serenidadi ca fai oi su cultiddàju est una beru e própriu strachímini. Sa crisi economica at corpiu senz''e tenni coru custu cumpartu fadendi "morri" nòminis famosus e ponendi in genugu casi totus, cun calus de béndhidas fintzas a su 70 po centu. Abarrat s'amori e s'altària de fai unu mestieri chi donat satisfatzionis meda mannas, ma de seguru no ndi donat de economicas.
Ita consillat a chini bollit fai custu mestieri?
De fai comenti mei: tocat a ddu pigai comenti un'hobby abentendi tempus prus bellus.
Cali funt is iscolas po diventai cultiddàju?
Ddoi funt cursus meda sérius de cultiddàjus professionistas, certu, a pagamentu, e creu chi s'agantit puru in internet. Sinnuncas consillu de andai de unu cultiddàju chi tengat s'amori de imparai carchi segretu e, a pustis de ai imparau is cosas elementaris, consillu de provai a solus.
Commenti podeus connosci is gorteddus cun su marcu "PelleSarda"? Ita tenint in prus is gorteddus fattus in sa butega sua?
Is particularidadis de is gorteddus mius funt is formas solàsticas e meda atesu, po sceberu, de is gorteddus sardus chi totus connosceus, gorteddus meda rapresentaus. Una calidadi meda bella de sa mecànica e de sa finidura, sa presentada cun su talleri traballau a manu. Prusatotu tocat a nai ca funt gorteddus "onestus" cun d'unu prétziu onestu.
Formas est unu progetu fattu cun sa participatzioni de sa Regioni Autónoma de sa Sardigna – L.R. 26/97 asuba de sa língua e cultura sarda